Akt Lokacyjny
DCCXCVIII. 1367. dnia 3. miesiąca lutego, w Raciążu.
Zbylut biskup Włocławski nadaje Piotrowi Rusinowi (Petro Rutheno) mieszczaninowi Wolborza prawo lokacji wsi Brzustów na prawie średzkim.
W imię Pańskie amen.
Dla zachowania dzieła, utrwalenia faktów i dowodów, dla uniknięcia wahania się, zachowania pamięci świadków i przyjaciół, rekomenduje się.
Dlatego też my Zbylut, z łaski nieba zasiadający apostolski biskup Włocławski, wraz z kapitułą naszą Włocławską, życzymy sobie w ręce Piotra zwanego Rusin (Ruthenus), mieszczanina naszego Wolborza oddać wieś Brzustów (Brzosthov) lokowaną na prawie średzkim, położoną w Ziemi Sandomierskiej, z tamtej strony Pilicy (Pilcza) w kasztelanii Opoczyńskiej, ponieważ obecnie i w przyszłości zarządzać będzie i dążyć do pomnożenia dóbr naszego kościoła włocławskiego i przy pomocy łaski boskiej potrafi zapewnić obfitość pożytków wsi naszej i naszego kościoła Włocławskiego.
Temu Piotrowi dajemy na stałe w posiadanie, wolne od czynszu, 4 łany ziemi sołtysowskiej. Mieszkańcy tej wsi przez 10 lat od daty lokacji cieszyć się będą wszelkimi wolnościami; potem płacić będą naszym następcom wyliczony dokładnie czynsz, tylko po fertonie z łanu, jeden raz w roku na dzień Ofiarowania Pańskiego Błogosławionej Dziewicy Marii, który to czynsz sołtys ściągnie i zbierze oraz w całości przekaże naszym następcom.
Dajemy także sołtysowi i jego następcom prawo wybudowania młyna na rzece zwanej Studzenicza (Słomianka) z wolnym połowem ryb w należącym do młyna stawie.
Zaś z przedmiotów sporów, w każdej sprawie dużej i małej dotyczącej posiadania, po terminie rozpatrzenia przez sołtysa dostaje się w udziale: od wyroku i od karczmy albo karczem jeżeli takie będą tam lokowane dla nas 2 denary i trzeci dla sołtysa i jego następców.
Jako zapłatę dajemy sołtysowi wszelkie prawa rozstrzygania sporów jakie w tej wsi będą się zdarzać; dajemy sołtysowi i jego następcom prawo ustalania dla kmieci w tej wsi cen sukna, napitków, mięsa, zboża i okres wolnej sprzedaży, oszczędnego ciosania barci w drzewach przez kmieci na własne potrzeby, a szlachetnie urodzony i nasz następca będzie wsią zarządzać; obejmie ją w posiadanie.
Ponadto ustanawiamy 3 sądy generalne w tej wsi: mieszkańcy wsi zapewnią naszemu pełnomocnikowi lub przewodniczącemu 2 posiłki (obiedne) a trzeci sołtys, albo tylko po fertonie na każdy posiłek zapłacą.
Dla porządku sołtys i mieszkańcy wsi rozpoczynający z własnej woli, wedle zwyczaju osiedlenie, choćby ktokolwiek z własnej woli tam w tej wsi obecnie nie mieszkał, sołtysa sołtysowskie i kmiece łany ziemi są faktycznie własne i dlatego tam sołtysujący sołtys nie może niczego sprzedać lub wydzierżawić (inaczej przeznaczać) w części lub w całości, jeżeli my niezależnie sprawujący zwierzchność nie pozwolimy.
Tymczasem ustanawiamy, że sołtys i mieszkańcy wsi znakomitemu naszemu następcy okazywać będą szacunek, prośby i bliską podległość zwyczajem innych wsi w naszej kasztelanii Wolborskiej, na prawie .średzkim lokowanych.
W dowód czego powyższe ustalenia pieczęcią naszą i kapituły Włocławskiej potwierdzamy.
Ustanowiono w Raciążu (Raczans) i przekazuje się z jutrzejszym dniem, w Ofiarowanie Pańskie Świętej Marii Dziewicy, roku Pańskiego 1367.
W obecności czcigodnych i samodzielnie dzierżących władzę mężów: Trojana prepozyta Poznańskiego, Stanisława scholastyka Włocławskiego, Jakuba kantora, Stefana opiekuna Kruszwickiego i Sanguszki plebana z Wolborza razem z resztą godnych wiernych.
Źródło: Kodeks Dyplomatyczny Małopolski T. III, 1333-1386. Wyd. Franciszek Piekosiński, Kraków 1887 r. s. 203-204. Tłumaczenie z j. łacińskiego - Ryszard Mochola (5 X 2009 r.).